Bohater obok świata. O poezji i prozie Ireneusza Iredyńskiego

Ireneusz Iredyński (1939–1985) debiutował jako poeta w latach antystalinowskiej odwilży, był znaczącym przedstawicielem kręgu pisma „Współczesność”. Na początku lat sześćdziesiątych głośny był jego debiut prozatorski Dzień oszusta z oburzeniem komentowany przez oficjalną krytykę i władze. Później Iredyński stał się pisarzem popularnym dzięki cenionej (także za granicą) dramaturgii. Po śmierci popadł w zapomnienie. Jego postać kojarzy się z legendą, której źródłem jest choćby wspomniana atmosfera wokół Dnia oszusta czy demonstracyjnie kontestatorska postawa.
Książka Zdzisława Marcinowa zaczyna się od próby scharakteryzowania publicystyki pisarza, jego uczestnictwa i usytuowania w życiu literackim przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Dalsze dwa rozdziały są poświęcone debiutanckim utworom poetyckim – tym drukowanym od roku 1955 w prasie, świetnie przyjętemu pierwszemu tomikowi Wszystko jest obok oraz autobiograficznemu poematowi Testament 1965.
Kolejne rozdziały są poświęcone utworom prozatorskim. Ta partia książki rozpoczyna się omówieniem „sprawy Dnia oszusta”. Następny rozdział jest próbą odejścia od stereotypowego odczytania mikropowieści Ukryty w słońcu jako kontynuacji nurtu „czarnej literatury”. Piszący dostrzega w tym utworze opowieść o wielkim uczuciu, trudnym do udźwignięcia. Kolejny rozdział to opis politycznego kontekstu opowiadań z tomu Związki uczuciowe. Ostatnie dwa rozdziały są próbą odczytania specyficznego kodu autobiograficznego powieści Iredyńskiego z lat siedemdziesiątych.
Książka nie ma charakteru całościowej monografii; dotyczy wymienionych w jej podtytule poezji i prozy. Jej kształt – co na koniec warte zaznaczenia - określiły rezultaty bibliograficznych i bibliotecznych kwerend. Ujawniły one istnienie tekstów godnych bliższej uwagi, tworzących ciekawe konteksty dla utworów poetyckich i prozatorskich pisarza.