Myśl historiozoficzna i filozofia społeczna Jana Karola Kochanowskiego

Praca stanowi próbę rekonstrukcji i analizy głównych poglądów mało znanego polskiego myśliciela Jana Karola Kochanowskiego. Autorka pracy starała się ukazać styl myślenia historiozofa, strukturę jego poglądów, postawę wobec świata, właściwy mu system wartości. Światopogląd Kochanowskiego, uwikłany w analizy i rozważania historyczne, stanowi ważny wkład w rozwój polskiej historiozofii, mającej zabarwienie wyraźnie pesymistyczne, a także w dzieje neoromantyzmu przełomu wieków.
Myśliciel ten był zwolennikiem elitaryzmu. To teoria elit i tłumu szczególnie wyróżnia w jego twórczości. Kochanowski ciekawie ujął rolę jednostek wybitnych w czasach rewolucji. Na uwagę zasługuje jego charakterystyka stosunku przywódców do tłumu. Filozof ten jako jeden z pierwszych w polskim piśmiennictwie oparł swe rozważania na psychologii tłumów, ale też wniósł do tego nurtu myśli nowe.
Kochanowskiego interesowała kwestia różnic psychicznych między narodami. Uważał, że każdy naród reprezentuje swoisty typ psychiczny, który wpływa na jego dzieje, kulturę. Nakreślony przez Kochanowskiego portret psychologiczny Polaków wart jest przypomnienia choćby dlatego, że bogatszą czyni refleksję nad naszą tożsamością narodową. Kochanowskiego koncepcję narodu można włączyć do nurtu neoromantycznego.
W pismach Kochanowskiego można się doszukać trzeźwych ocen i wartościowych tez, które mimo upływu czasu nie straciły na swej aktualności. Istotne jest na przykład zwrócenie uwagi na sferę irracjonalną w zachowaniach jednostek i zbiorowości, charakterystykę stosunku przywódców do mas, czy też na zagadnienie tożsamości narodowej. Poglądy Kochanowskiego stanowią połączenie psychologii tłumu z psychologią narodów, co w piśmiennictwie polskim było ujęciem nowatorskim. Również historiozoficzna koncepcja Kochanowskiego zasługuje na odnotowanie, jako rodzimy wkład – który nie jest przecież bogaty – w refleksję nad dziejami.