Kultura intelektualna rzymskich konsulów w schyłkowym okresie Republiki

            W książce przedstawiono kulturę intelektualną konsulów, którzy w latach 146–43 przed Chr. pełnili ten najwyższy urząd władzy wykonawczej w państwie rzymskim. Podstawę syntetycznych ocen stanowi analiza źródeł antycznych, które pozwoliły ukazać formację intelektualną ponad 40% spośród ponad 200 wszystkich konsulów tego okresu. Wśród nich są postaci tak znane jak Scypion Młodszy, Mariusz, Sulla, Lukullus, Krassus, Pompejusz, Cyceron, Cezar, Marek Antoniusz i Oktawian.

            Zebrany materiał źródłowy świadczy, że poziom kultury intelektualnej konsulów był zróżnicowany, ale w latach 146–46 p.n.e. systematycznie wzrastał. Kolejne pokolenia konsulów były lepiej wykształcone. Uwidocznił się także wpływ greckich idei na formację intelektualną konsulów, która charakteryzowała się rzymskim pragmatyzmem i służyła bezpośrednio lub pośrednio sprawowaniu władzy. Poziom intelektualny konsulów miał więc wpływ na sposób rządzenia państwem i podbitymi ludami. Najbardziej światli konsulowie starali się, aby ich władza (imperium maius) oparta była nie tylko na sile (vis), ale także na rozumie (ratio).