Opracowanie prezentuje autorskie ujęcie problematyki tożsamości kulturowej, religijności i edukacji religijnej postrzeganej z perspektywy społeczności uczniów, rodziców i nauczycieli ze szkół z polskim językiem nauczania.
Ewa Ogrodzka-Mazur w rozdziale Tożsamość kulturowa dzieci, rodziców i nauczycieli – między etnicznością a integracjązwraca szczególną uwagę na problematykę poczucia tożsamości i identyfikacji narodowych uczniów, ich rodziców i nauczycieli funkcjonujących na obczyźnie. Odwołując się do kulturalistycznego modelu tożsamości charakteryzuje najczęściej przejawiane zachowania tożsamościowe tych społeczności w wymiarze etnicznym, narodowym, integracyjnym i mieszanym. Autorka wskazuje również na współczesne konteksty kształtowania (się) tożsamości europejskiej warunkowane procesami globalizacji, migracji oraz wielokulturowością. Formułując najważniejsze wnioski z badań, wskazuje na potrzebę realizacji w szkołach z polskim językiem nauczania edukacji międzykulturowej, sprzyjającej m.in. tworzeniu wielowymiarowego poczucia tożsamości.
Przedmiotem badań i refleksji naukowej podjętej przez Anielę Różańską jest sytuacja młodych ludzi, w życiu których procesowi kształtowania tożsamości religijnej towarzyszy zaistnienie nowych okoliczności związanych z wyjazdem rodziny za granicę i zamieszkaniem w środowisku diametralnie różnym pod wieloma względami, w tym pod względem systemu wartości, społecznego postrzegania roli religii i religijności. W rozdziale Tożsamość religijna dzieci uczących się w szkołach z polskim językiem nauczania Autorka przybliża – jako niezbędny kontekst procesu kształtowania się tożsamości religijnej – sytuację religijną w Austrii, Francji i Czeskiej Republice – krajach pobytu badanej młodzieży. Poszukuje także odpowiedzi na istotne pytania: Jakie implikacje w kwestiach tożsamości religijnej młodych ludzi pociąga za sobą zmiana kraju zamieszkania i życie w nowym środowisku szkolnym, rówieśniczym i wspólnotowym? Czy i w jaki sposób religijność polskiej młodzieży jest warunkowana uczestnictwem w szkolnej edukacji religijnej? W jakim zakresie edukacja religijna w szkołach z polskim językiem nauczania przygotowuje dzieci i młodzież do życia w nowym, o wiele bardziej zróżnicowanym religijnie środowisku kraju zamieszkania? Spośród wielu komponentów tożsamości religijnej w badaniach wyróżnia takie jak:przynależność wyznaniową, poczucie religijności, rolę, jaką młodzież przypisuje religii w swoim życiu, uczestniczenie w praktykach religijnych, rozmowy dotyczące problematyki religii i wiary oraz aspekty otwartej tożsamości religijnej – kontakty, przyjaźnie z Innymi religijnie i przyjmowane wobec nich postawy.
Publikację zamyka rozdział opracowany przez Urszulę Klajmon-Lech nt. Edukacja religijna uczniów ze szkół z polskim językiem nauczania. Autorka przez pojęcie edukacja religijna rozumie różnorakie procesy i oddziaływania – realizowane przez rodzinę, szkołę, Kościół i inne środowiska – które mają na celu dokonanie przemiany człowieka zgodnej z założeniami, ideami i celami danej religii. Dlatego celem podjętych rozważań jest przedstawienie specyfiki wychowania religijnego w rodzinie, ukazanie podstawowych składników katechezy szkolnej oraz działalności duszpasterskiej wśród Polaków (zwłaszcza dzieci i młodzieży) żyjących poza granicami naszego kraju. Autorka zaprezentowała również wyniki badań przeprowadzonych wśród uczniów i rodziców, dostarczające odpowiedzi na pytanie: Czy i w jakim zakresie Polakom na emigracji (w nowym kraju zamieszkania) miejscowe szkoły zapewniają edukację religijną zgodną z oczekiwaniami dzieci i ich rodziców? Koncepcją teoretyczno-metodologiczną nakreślonych zagadnień – oprócz założeń edukacji międzykulturowej (scharakteryzowanych we Wprowadzeniu) – stały się teorie katechetyczne dotyczące modelów edukacji religijnej.
Przedstawione w książce rezultaty badań wzbogacają dotychczasową wiedzę pedagogiczną w zakresie teoretycznych i praktycznych podstaw kształcenia i wychowania w szkołach z polskim językiem nauczania, funkcjonujących poza granicami naszego kraju. Mogą także posłużyć organizatorom oświaty, w refleksji nad funkcjonowaniem placówek kształcenia młodego pokolenia oraz tworzeniem planów rozwoju tych instytucji w kontekście dostosowania ich do potrzeb społecznych wszystkich uczestników edukacji (z poszanowaniem prawa do zachowania własnej kultury i tożsamości). W wymiarze praktycznym mogą również stanowić istotny punkt odniesienia dla polityków społecznych i oświatowych wielu krajów, poszukujących nowych rozwiązań w zakresie organizacji edukacji dla społeczności mniejszościowych.
